Miejsce Pamięci Narodowej w Lesie Barbarka

W zaciszu Lasu Barbarka pod Toruniem znajduje się jedno z najtragiczniejszych miejsc pamięci narodowej regionu kujawsko-pomorskiego. To właśnie tutaj, jesienią 1939 roku, w pierwszych miesiącach niemieckiej okupacji, doszło do brutalnych egzekucji, które pochłonęły życie około 600 Polaków – przedstawicieli lokalnej inteligencji, nauczycieli, urzędników, duchownych oraz działaczy społecznych.

Tło historyczne

7 września 1939 roku do Torunia wkroczyły oddziały Wehrmachtu, rozpoczynając okupację miasta, która trwała aż 1974 dni. Już dzień później zorganizowano pomocniczą formację policyjną złożoną z miejscowych Niemców – Selbstschutz. Organizacja ta, pod przewodnictwem Hellmutha Curta Zaporowicza, szybko przekształciła się w paramilitarną siłę wspierającą niemiecką policję i Gestapo, odgrywając kluczową rolę w prześladowaniach Polaków.

Aresztowania i egzekucje

Pierwsze aresztowania w Toruniu rozpoczęły się już 8–9 września i miały charakter prewencyjny. Jednak prawdziwa fala represji rozpoczęła się między 17 a 19 października 1939 roku. W tym czasie zatrzymywano głównie osoby należące do polskiej elity społecznej – nauczycieli, prawników, lekarzy, duchownych oraz młodzież męską w wieku od 16 do 20 lat. Aresztowanych osadzano w Forcie VII, gdzie byli torturowani, bici i głodzeni. O ich losie decydowała specjalna komisja, na czele której stał Zaporowicz.

Masowe egzekucje rozpoczęły się 28 października 1939 roku. Więźniów z Fortu VII wywożono do lasu Barbarka, gdzie byli rozstrzeliwani i grzebani w zbiorowych mogiłach. Miejscem kaźni stały się również okolice Przysieka i leśnictwo Olek.

Próby zatarcia śladów

W ostatnich miesiącach wojny Niemcy próbowali zatrzeć ślady zbrodni. Zbiorowe mogiły w lesie Barbarka zostały rozkopane, a zwłoki spalono. Jedna z mogił – być może przez pośpiech, być może przez rozmiar zbrodni – została jednak przez okupantów przeoczona.

Powojenna ekshumacja i upamiętnienie

Po zakończeniu wojny, we wrześniu i październiku 1945 roku, przeprowadzono ekshumacje na terenie Barbarki. Odkryto siedem zbiorowych mogił. Choć większość z nich była już pusta, w jednej odnaleziono ciała 87 osób – wszystkie miały przestrzelone czaszki i klatki piersiowe. Ofiary pochowano na cmentarzu przy ul. Grudziądzkiej w Toruniu.

Dziś miejsce to upamiętniają pomniki oraz tablice informacyjne. Las Barbarka stał się symbolem pamięci o ofiarach terroru hitlerowskiego i brutalności niemieckiej okupacji. Tylko niespełna 300 nazwisk spośród zamordowanych udało się po wojnie ustalić.

Zabytki i historyczne atrakcje

Muzea i centra edukacyjne

Atrakcje dla rodzin i rozrywka

Kultura i sztuka